روز جهانی کاهش اثرات بلایای طبیعی

خطرها و بلایای طبیعی همواره به عنوان مخرب ترین عوامل آسیب رسان به جامعه، انسان و محیط زیست شناخته می شوند. یکی از شاخص های مهم توسعه کشورها، میزان آمادگی در برابر انواع مختلف بلایای محیطی است که این مهم در برخی کشورها از توجه کمتری برخوردارند زیرا برنامه ریزان توسعه و بحران به طور مجزا از هم فعالیت می کنند و همین امر سبب ناهماهنگی در امر برنامه ریزی توسعه و بحران می شود.

در دهه های اخیر در عرصه بین المللی افزایش وقوع بلایای مختلف طبیعی و گسترش خسارات مالی و جانی ناشی از آنها باعث شده تا با نگاه آینده نگری بیشتری به این موضوع بپردازند.

بر پایه آمارهای بین المللی به دلیل تغییرات آب وهوایی شمار فجایع طبیعی از 1970 میلادی تا کنون چهار برابر شده و افزون بر 240 میلیارد دلار خسارت مالی بر ساکنان زمین وارد شده که این آمار نشان دهنده افزایش بلایای محیطی در سراسر جهان است.

ایران نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی از جمله10 کشور حادثه خیز جهان به شمار می آید که همواره بر اثر بروز سوانحی چون سیل، زلزله، خشکسالی، طوفان و غیره خسارات جانی و مالی قابل توجهی به کشور وارد آمده است. حدود 86 درصد خاک کشور در منطقه زلزله خیز قرار دارد که در چنین شرایطی و با توجه به آنکه مقدار زیادی از تولید ناخالص ملی صرف جبران بلایای طبیعی می شود برنامه ریزی جهت کاهش بلایای طبیعی در آن اهمیت ویژه ای یافته است.

** آسیب های ناشی از سیل و زلزله
علت وجود سیل ها هرچه باشد وقتی که وارد مناطق شهری شود موجب ایجاد خسارات و گاهی تلفات زیادی می شود. در چند دهه اخیر با تعبیه و اجرای طرح های مشخصی برای کاربری اراضی شهری، وضع مقررات و قوانین و همچنین آموزش مردم می توان خسارات ناشی از سیل را کاهش داد و به حداقل رسانید و در عین حال از صرف هزینه های سنگین و گزاف برای احداث تاسیسات مهار سیل ها که بسیار سرمایه ها را از میان می برند اجتناب کرد.

در همین ارتباط وزیر راه و شهرسازی بیشترین سهم کشور از آسیب های بلایای طبیعی را مختص به سیل و زمین لرزه می داند و می گوید: «سیل و زمین لرزه بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند و سبب بروز آسیب‌ها و خسارات‌ مالی و جانی بسیاری در بافت‌های شهری کشور شده اند. حال آنکه مشکلات و نارسایی های موجود در بافت‌های قدیمی و ناکارآمد شهری، به جهت نابسامانی در عواملی چون نوع کاربری های شهری، الگوهای همجواری، دسترسی ها، تراکم های ساختمانی و جمعیتی، استحکام و مقاومت اندک بناها و عدم وجود فضاهای باز تجهیز شده مناسب در شرایط وقوع بحران، توجه به این مناطق را در اولویت قرار می‌دهد.»

** ایران کانون حادثه خیز در تعداد بالای بلایای طبیعی
ایران ششمین کشور بلاخیز جهان، چهارمین کشور از لحاظ بروز بلایای طبیعی در آسیا و دهمین کشور زلزله خیز جهان است که نیازمند مدیریت توانمند در سطح مسوولان و نهادهای اجرایی که بخشی از آن با حوزه‌های آموزشی مرتبط است.

** تقسیم درست مسوولیت مهمترین اقدام در مدیریت بحران
همچنین «بهرام عکاشه» پدر علم زلزله‌ شناسی ایران و متخصص برجسته زمین‌شناسی، مدیریت بحران را بزرگترین دغدغه مسوولان دانست و در گفت وگو با ایرنا بیان داشت: تقسیم درست مسوولیت ها، حفاظت و امنیت شهروندان می تواند به عنوان مهمترین اقدام ها در مدیریت این حادثه طبیعی باشد. در ایران قانون ساختمان سازی و آیین نامه های مربوط به آن مستلزم بازنگری های اصولی هستند زیرا هر گونه ساخت و ساز نیازمند اراضی استاندار است. با مشاهده و استفاده از تجارب کشورهایی همچون ژاپن و کالیفرنیا که از زلزله خیزترین مناطق در دنیا هستند می توان با رعایت اصول مهندسی ساز و قوانین مربوط به ساختمان سازی از این مهم بهره برداری کرد. اگر بتوان صنایع را از تهران خارج و شرایط مجوز برای ساخت و ساز را محدود کرد، تلفات و خسارت های ناشی از زلزله کاهش می یابد.

** تاثیرات منفی بلایای طبیعی بر سلامت روان
بلایای محیطی ناشی از تغییرات اقلیمی سبب می شود تا ضایعه روحی یا شوک ناشی از آن بر سلامت روان افراد تاثیر بگذارند. بر پایه تحقیقات انجمن روانشناسان آمریکا حوادث جوی و بلایای طبیعی می توانند بر سلامت روان افراد تاثیر منفی داشته باشند. از دست دادن اعضای خانواده، آسیب‌دیدگی جسمی و خسارت‌های وارد شده به اموال که در نتیجه وقوع بلایای طبیعی است، می‌تواند به ضایعه روحی، ترس، عصبانیت، شوکه شدن و دیگر احساسات منفی دیگر منجر شود و تاثیرات این احساسات برای مدت زمان طولانی در فرد باقی می‌ماند.

** ضرورت وجود آموزش در برابر بلایای طبیعی
کسب آمادگی های لازم برای اقدامات مناسب در زمان وقوع حوادث طبیعی می تواند به کاهش خسارت های جانی و مالی کمک کند. برای یادآوری اهمیت رخدادهای طبیعی و بررسی راه های رویارویی با آن، همه ساله از نوزدهم تا بیست و پنجم مهر به مدت یک هفته به برگزاری برنامه های مختلف اختصاص پیدا می کند. این هفته فرصتی است تا مردم و نهادهای مختلف بیش از پیش به اهمیت آموزش پی برده و اقدام های شایسته ای را برای افزایش آگاهی مردم و تخصص امدادگران انجام دهند.